Tôi đi học
Truyện Ngắn THANH TỊNH
Hằng năm cứ vào cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều và trên không có những đám mây bàng bạc, lòng tôi lại nao nức những kỷ niệm hoang mang của buổi tựu trường.
Tôi không thể nào quên được những cảm giác trong sáng ấy nảy nở trong lòng tôi như mấy cành hoa tươi mỉm cười giữa
bầu trời quang đãng.
Những ý tưởng ấy tôi chưa lần nào ghi lên giấy, vì hồi ấy tôi không biết ghi và ngày nay tôi không nhớ hết. Nhưng
mỗi lần thấy mấy em nhỏ rụt rè núp dưới nón mẹ lần đầu tiên đến trường, lòng tôi lại tưng bừng rộn rã.
Buổi
sáng mai hôm ấy, một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh. Mẹ tôi âu yếm
nắm tay tôi dẫn đi trên con đường làng
dài và hẹp. Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần
này tự nhiên tôi thấy lạ. Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì
chính lòng tôi
đang có sự thay đổi lớn: Hôm nay tôi đi học.
Tôi không lội qua sông thả diều như thằng Quý và không ra đồng nô hò như thằng Sơn nữa.
Trong chiếc áo vải dù đen dài tôi cảm thấy mình trang trọng và đứng đắn.
Dọc
đường tôi thấy mấy cậu nhỏ trạc bằng tôi, áo quần tươm tất, nhí nhảnh
gọi tên nhau hay trao sách vở cho nhau xem
mà tôi thèm. Hai quyển vở mới đang ở trên tay tôi đã bắt đầu thấy
nặng. Tôi bặm tay ghì thật chặt, nhưng một quyển vở cũng chì ra và chênh
đầu
chúi xuống đất. Tôi xóc lên và nắm lại cẩn thận. Mấy cậu đi trước o
sách vở thiệt nhiều lại kèm cả bút thước nữa. Nhưng mấy cậu không để
lộ vẻ khó khăn gì hết.
Tôi muốn thử sức mình nên nhìn mẹ tôi:
- Mẹ đưa bút thước cho con cầm.
Mẹ tôi cúi đầu nhìn tôi với cặp mắt thật âu yếm:
- Thôi để mẹ nắm cũng được.
Tôi có ngay cái ý kiến vừa non nớt vừa ngây thơ này: chắc chỉ người thạo mới cầm nổi bút thước.
Ý nghĩ thoáng qua trong trí tôi nhẹ nhàng như một làn mây lướt ngang trên ngọn núi.
Trước sân trường làng Mỹ Lý đầy đặc cả người. Người nào áo quần cũng sạch sẽ, gương mặt cũng vui tươi và
sáng sủa.
Trước đó mấy hôm, lúc đi ngang làng Hòa An bẫy chim quyên với thằng Minh, tôi có ghé trường một lần.
Lần ấy trường đối với tôi là một nơi xa lạ. Tôi đi chung quanh các lớp để nhìn qua cửa kính mấy bản đồ treo trên
tường. Tôi không có cảm tưởng gì khác là nhà trường cao ráo sạch sẽ hơn các nhà trong làng.
Nhưng lần này lại khác. Trước mặt tôi, trường Mỹ Lý vừa xinh xắn vừa oai nghiêm như cái đình Hòa Ấp. Sân nó rộng,
mình nó cao hơn những buổi trưa hè đầy vắng lặng. Lòng tôi đâm ra lo sợ vẩn vơ.
Cũng
như tôi, mấy cậu học trò mới bở ngỡ đứng nép bên người thân, chỉ dám
nhìn một nữa hay dám đi từng bước
nhẹ. Họ như con chim con đứng trên bờ tổ, nhìn quãng trời rộng
muốn bay, nhưng còn ngập ngừng e sợ. Họ thèm vụng và ước ao thầm được
như những
học trò cũ, biết lớp, biết thầy để khỏi phải rụt rè trong cảnh lạ.
Sau
một hồi trống thúc vang dội cả lòng tôi, mấy người học trò cũ đến sắp
hàng dưới hiên rồi đi vào lớp. Chung
quanh những cậu bé vụng về lúng túng như tôi cả. Các cậu không đi.
Các cậu chỉ theo sức mạnh kéo dìu các cậu tới trước. Nói các cậu không
đứng
lại càng đúng hơn nữa. Vì hai chân các cậu cứ dềnh dàng mãi. Hết
co lên một chân, các cậu lại duỗi mạnh như đá một quả banh tưởng tượng.
Chính
lúc này toàn thân các cậu cũng đang run run theo nhịp bước rộn
ràng trong các lớp.
Ông
đốc trường Mỹ Lý cho gọi mấy cậu học trò mới đứng lên trước lớp ba.
Trường làng nhỏ nên không có phòng
riêng của ông đốc. Trong lúc ông đọc tên từng người, tôi cảm thấy
như quả tim tôi ngừng đập. Tôi quên cả mẹ tôi đang đứng sau tôi. Nghe
gọi đến
tên, tôi tự nhiên giật mình và lúng túng. Sau khi đọc xong mấy
mươi tên đã viết sẵn trên mảnh giấy lớn, ông đốc nhìn chúng tôi nói sẽ:
-
Thế là các em đã vào lớp năm. Các em phải cố gắng học để thầy mẹ được
vui lòng, và để thầy dạy chúng em
được sung sướng. Các em đã nghe chưa? (Các em đều nghe nhưng không
em nào dám trả lời. Cũng may đã có tiếng dạ rang của phụ huynh đáp
lại).
Ông
đốc nhìn chúng tôi với cặp mắt hiền từ và cảm động. Mấy cậu học trò lớp
ba cũng đua nhau quay đầu nhìn ra.
Và ngoài đường cũng có mấy người đứng dừng lại để nhìn vào. Trong
những phút giây này chúng tôi được người ta ngắm nhìn nhiều hơn hết. Vì
vậy
đã lúng túng chúng tôi càng lúng túng hơn.
Ông đốc lấy cặp kính trắng xuống rồi nói:
- Thôi, các em đứng đây sắp hàng để vào lớp học.
Tôi
cảm thấy sau lưng tôi có một bàn tay dịu dàng đẩy tôi tới trước. Nhưng
người tôi lúc ấy tự nhiên thấy nặng nề
một cách lạ. Không giữ được chéo áo hay cáng tay của người thân,
vài ba cậu đã từ từ bước lên đứng dưới hiên lớp. Các cậu lủng lẻo nhìn
ra sân,
nơi mà những người thân đang nhìn các cậu với cặp mắt lưu luyến.
Một cậu đứng đầu ôm mặt khóc. Tôi bất giác quay lưng lại rồi dúi đầu vào
lòng
mẹ tôi nức nở khóc theo. Tôi nghe sau lưng tôi, trong đám học trò
mới, vài tiếng thút thít đang ngập ngừng trong cổ. Một bàn tay quen nhẹ
vuốt mái tóc tôi.
Ông đốc nhẫn nại chờ chúng tôi.
- Các em đừng khóc. Trưa này các em được về nhà cơ mà. Và ngày mai các em lại được nghỉ cả ngày nữa.
Sau
khi thấy hai mươi tám cậu học trò sắp hàng đều đặn dưới hiên trường,
ông đốc liền ra dấu cho chúng tôi vào lớp
năm. Một thầy trẻ tuổi, gương mặt hiền từ, đang đón chúng tôi vào
cửa lớp. Trong thời thơ ấu tôi chưa bao giờ xa mẹ tôi như lần này. Tôi
cũng lấy
làm lạ vì có nhũng hôm đi chơi suốt cả ngày với chúng bạn ở đồng
làng Lệ Xá, lòng tôi vẫn không cảm thấy xa nhà hay xa mẹ tôi chút nào
hết.
Một
mùi hương lạ xông lên trong lớp. Trông hình gì treo trên tường tôi cũng
thấy lạ và hay hay. Tôi nhìn bàn ghế chỗ tôi
ngồi rất cẩn thận rồi tự nhiên nhận là vật riêng của mình. Tôi
nhìn người bạn tí hon ngồi bên tôi, một người bạn tôi chưa hề biết,
nhưng lòng tôi
vẫn không cảm thấy sự xa lạ chút nào. Sự quyến luyến ấy tự nhiên
và bất ngờ quá đến tôi cũng không dám tin là có thật. Một con chim con
liệng đến
đứng trên bờ cửa sổ, hót mấy tiếng rụt rè rồi vỗ cánh bay cao.
Tôi đưa mắt thèm thuồng nhìn theo cánh chim. Một kỷ niệm cũ đi bẫy chim giữa cánh đồng lúa bay trên bờ sông Viêm sống
lại đầy dẫy trong trí tôi.
Nhưng những tiếng phấn của thầy tôi gạch mạnh trên bảng đen đã đưa tôi về cảnh thật. Tôi vòng tay lên bàn chăm chỉ
nhìn thầy viết và lẩm bẩm đọc:
Bài tập viết: Tôi đi học!
[Rút từ tập truyện ngắn QUÊ MẸ, 1941.]
