TRẬT KHỚP BÁNH CHÈ
(LUXATION TRAUMATIQUE DE LA ROTULE)
Dominique SARAGAGLIA
Professeur des universités-Praticien hospitalier
d’orthopédie-traumatologie
Chef du service de chirurgie orthopédique et
de traumatologie du sport, urgences
CHU de Grenoble, hôpital sud
Hơn 80% những trường hợp trật khớp xảy ra
trong một bối cảnh dị dạng bẩm sinh của ròng rọc (trochlée) được gọi là
dysplasie de la trochlée. Ngoài ra, trong hơn 90% các trường hợp, đó là
một cơ chế gián tiếp en valgus rotation externe chứ không phải là một
choc direct médial trên xương bánh chè.
I. CHẨN ĐOÁN
Được đặt ra trước hai tình huống : 1. TRẬT XƯƠNG BÁNH CHÈ : chẩn đoán dễ dàng
+ Xương bánh chè ở mặt ngoài của đầu gối, dựa vào má lồi cầu ngoài (condyle externe) của xương đùi.
+ Đầu gối en flexum 30 đến 45 độ hoặc hơn.
+ Phải :Được đặt ra trước hai tình huống : 1. TRẬT XƯƠNG BÁNH CHÈ : chẩn đoán dễ dàng
+ Xương bánh chè ở mặt ngoài của đầu gối, dựa vào má lồi cầu ngoài (condyle externe) của xương đùi.
+ Đầu gối en flexum 30 đến 45 độ hoặc hơn.– Nắn trật khớp (duỗi nhẹ đầu gối và đẩy xương bánh chè vào phía trong).
– Rồi đòi một bilan X quang :+ tư thế thẳng (face)
+ profil strict à 30 độ (+++)
+ défilé à 30 độ
– Nhằm tìm kiếm :
+ một dysplasie de la trochlée
+ một arrachement của aile rotulien interne,
+ một vật lạ trong khớp (thường trên mặt ngoài của đầu gối) có thể phát xuất từ mặt sau của xương bánh chè hay từ versant externe của trochlée.
2. XƯƠNG BÁNH CHÈ TỰ NẮNChẩn đoán khó hơn, thường không được nhận biết
– Đó thường là một ” đầu gối to” (un gros genou) với hémarthrose và choc rotulien, đôi khi ecchymose ở mặt trong của đầu gối (sau vài giờ), đôi khi đầu gối hơi phì ra.
– Với một douleur sur l’aileron rotulien interne và nhất là trên bờ trong của xương bánh chè (bằng cách móc xương bánh chè với múp ngón tay, không đau chút nào trên dây chằng bên trong (ligament collatéral médial),
– Không có lỏng khớp bất thường (laxité anormale), trong tư thế valgus-varus cũng như en tiroir antérieur (không có dấu hiệu Lachman).
– Bilan X quang là cơ bản.
II. THÁI ĐỘ XỬ TRÍ
– Phải thực hiện một chẩn đoán chính xác +++
– Phải đợi những phim chụp đúng đắn +++
– Không nên bất động đầu gối ở tư thế duỗi : trong một attelle (trừ trong vài ngày) cũng như trong một plâtre.
– Thật vậy nếu đầu gối bị bất động ở tư thế duỗi, aileron interne sẽ hóa sẹo xấu do cố định đầu gối en bascule externe.
– Ngoài ra bất động sẽ gây nên teo cơ tứ đầu đùi phương hại cho stabilisation dynamique của xương bánh chè.
– Tốt hơn là bắt đầu nhanh chóng phục hồi chức năng (tối đa sau 8 ngày) và kê đơn một genouillère rotulienne, mở cửa sổ ở xương bánh chè, để nó làm vững xương bánh chè đồng thời cho phép phục hồi chức năng.
Protocole phục hồi phải bao gồm :
– điều trị hiệu quả đau bằng các thuốc giảm đau, các thuốc kháng viêm, physiothérapie
– musculation cơ tứ đầu với rééducation proprioceptive
– bước tì hoàn toàn
– bỏ cannes béquilles vào ngày thứ 10 hay 15
– Không có chỉ định ngoại khoa cấp cứu ngoại trừ trong vài trường hợp rất hiếm để lấy bằng nội soi ổ khớp một mảnh xương sụn (fragment ostéochondral) làm trở ngại phục hồi cơ năng.
– Một bilan sâu hơn sẽ được thực hiện “à froid” (scanner) nhằm thực hiện một động tác ngoại khoa làm vững trong trường hợp instabilité résiduelle (dưới 1 trường hợp trên hai theo kinh nghiệm của chúng tôi)
Reference : Traumatologie à l’usage de l’urgentiste– Phải thực hiện một chẩn đoán chính xác +++– Phải đợi những phim chụp đúng đắn +++
– Không nên bất động đầu gối ở tư thế duỗi : trong một attelle (trừ trong vài ngày) cũng như trong một plâtre.
– Thật vậy nếu đầu gối bị bất động ở tư thế duỗi, aileron interne sẽ hóa sẹo xấu do cố định đầu gối en bascule externe.
– Ngoài ra bất động sẽ gây nên teo cơ tứ đầu đùi phương hại cho stabilisation dynamique của xương bánh chè.
– Tốt hơn là bắt đầu nhanh chóng phục hồi chức năng (tối đa sau 8 ngày) và kê đơn một genouillère rotulienne, mở cửa sổ ở xương bánh chè, để nó làm vững xương bánh chè đồng thời cho phép phục hồi chức năng.
Protocole phục hồi phải bao gồm :
– điều trị hiệu quả đau bằng các thuốc giảm đau, các thuốc kháng viêm, physiothérapie
– musculation cơ tứ đầu với rééducation proprioceptive
– bước tì hoàn toàn
– bỏ cannes béquilles vào ngày thứ 10 hay 15
– Không có chỉ định ngoại khoa cấp cứu ngoại trừ trong vài trường hợp rất hiếm để lấy bằng nội soi ổ khớp một mảnh xương sụn (fragment ostéochondral) làm trở ngại phục hồi cơ năng.
– Một bilan sâu hơn sẽ được thực hiện “à froid” (scanner) nhằm thực hiện một động tác ngoại khoa làm vững trong trường hợp instabilité résiduelle (dưới 1 trường hợp trên hai theo kinh nghiệm của chúng tôi)
BS NGUYỄN VĂN THỊNH
(31/3/2016)
